آجر نسوز یا آجر آتش‌سوزنده (Firebrick) نوعی آجر است که با مواد خاصی ساخته می‌شود تا در برابر حرارت بالا و آتش مقاومت داشته باشد. این نوع آجر به دلیل ویژگی‌های خاص خود، در برخی بخش‌های مهمی از ساختمان‌ها و صنایع که در معرض دمای بالا قرار دارند، استفاده می‌شود.

آجر نسوز به طور عمده از مواد معدنی سیلیکاتی تشکیل شده است، از جمله سیلیکا، آلومینا و چندین عنصر دیگر. این مواد با هم ترکیب شده و در دمای بالا پخته می‌شوند تا آجر نسوز ساخته شود. ساختار داخلی آجر نسوز به صورت متخلخل است که به آن کریستوبالیت (Cristobalite) یا مولیت (Mullite) معروف است. این ساختار متخلخل باعث مقاومت آجر نسوز در برابر حرارت، تغییر حجم و شوک‌های حرارتی می‌شود.

یکی از ویژگی‌های مهم آجر نسوز، مقاومت آن در برابر حرارت بسیار بالا است. آجر نسوز معمولاً قابلیت تحمل دمایی بین 1500-2700 درجه سانتیگراد را دارد، که این دماها برای بسیاری از فرآیندها و صنایع صنعتی اهمیت دارد. همچنین، آجر نسوز عایق حرارتی بسیار خوبی است و قادر است از انتقال حرارت جلوگیری کند.

انواع آجر نسوز

آجر نسوز به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: آجر نسوز سیلیکاتی (Silicate Firebrick) و آجر نسوز آلومینوسیلیکاتی (Alumina Silicate Firebrick).

1. آجر نسوز سیلیکاتی (Silicate Firebrick):

   • آجر سیلیکاتی سفید (White Silicate Brick): این نوع آجر نسوز بیشترین مقاومت در برابر حرارت را دارد و در دمای بالا (بیش از 1600 درجه سانتیگراد) استفاده می‌شود. آنها معمولاً در کوره‌ها، اجاق‌ها و صنایع شیشه سازی استفاده می‌شوند.
   • آجر سیلیکاتی قرمز (Red Silicate Brick): این نوع آجر نسوز در دماهای کمتری (تا 1500 درجه سانتیگراد) استفاده می‌شود. آنها برای ساخت کوره‌های آتش نشانی، کوره‌های صنعتی و کوره‌های ذوب آهن استفاده می‌شوند.

2. آجر نسوز آلومینوسیلیکاتی (Alumina Silicate Firebrick):

   • آجر چمنی (Chamotte Brick): این نوع آجر نسوز از خاک رس سفید و پودری به نام چمنت تهیه می‌شود. آنها مقاومت خوبی در برابر حرارت دارند و در ساخت کوره‌ها، اجاق‌ها و صنایع سرامیک استفاده می‌شوند.
   • آجر مولیتی (Mullite Brick): این نوع آجر نسوز دارای مقاومت بالا در برابر شوک حرارتی است و در صنایع سرامیک، فولادسازی و ذوب آهن استفاده می‌شود.

به علاوه، برخی از نوع‌های دیگر آجر نسوز شامل آجر سیلیکاکربید (Silicon Carbide Brick)، آجر آلومینا (Alumina Brick) و آجر منگنز (Magnesia Brick) نیز وجود دارند که در صنایع خاصی مانتوضیح داده می‌شوند. آجر سیلیکاکربید مقاومت بسیار بالایی در برابر حرارت و شیمیایی‌ها دارد و در صنایعی مانند فولادسازی، پالایشگاه‌ها و صنایع شیمیایی استفاده می‌شود. آجر آلومینا به دلیل مقاومت بالای خود در برابر حرارت، خوردگی و اسیدها، در صنایع سرامیک، فولادسازی، شیشه سازی و صنایع شیمیایی استفاده می‌شود. آجر منگنز نیز به دلیل مقاومت بالا در برابر حرارت، شیمیایی‌ها و خوردگی، در صنایعی مانند فولادسازی و ذوب آهن استفاده می‌شود.

در نتیجه، آجر نسوز به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب نوع آجر نسوز مناسب بستگی به نیازهای حرارتی و شیمیایی هر صنعت و فرآیند خاص دارد.